Choroba refluksowa przełyku (potocznie refluks) to stan, w którym nieprawidłowo zrzucana jest treści żołądka do przełyku. Razem z połkniętym pokarmem do przełyku cofa się wytwarzany w żołądku kwas solny i enzymy trawienne. To wywołuje pieczenie, czyli zgagę. Kwaśna treść żołądkowa drażni przełyk. Powoduje to uciążliwe objawy lub powikłania.
Objawy choroby refluksowej przełyku
Typowe objawy to:
- zgaga, pieczenie za mostkiem
- puste, kwaśne odbijanie
- uczucie cofania się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, a nawet do jamy ustnej
- bóle górnej części brzucha.
Objawy nasilają się szczególnie po obfitych posiłkach, położeniu na wznak, przy pochylaniu się, parciu i w trakcie wysiłku fizycznego.
Wśród mniej charakterystycznych objawów choroby refluksowej przełyku wymienia się m.in.:
- nadżerki zębów - utrata prawidłowej struktury zębów (przez drażnienie kwaśną treścią żołądkową)
- poranną chrypę
- ból w klatce piersiowej
- suchy kaszel lub świszczący oddech
- uczucie „klusek” w gardle
- nawracające zapalenie ucha środkowego.
Czasami możesz nie mieć podobnych objawów lub są one mniej wyraźne, ale lekarz wykrywa przypadkiem tę chorobę podczas badań. Nie lekceważ tego i stosuj zalecenia lekarza, w tym odpowiednią dietę, aby nie dopuścić do rozwoju choroby.
Przyczyny choroby refluksowej przełyku
U zdrowego człowieka podczas połykania rozkurcza się mięsień położony między przełykiem a żołądkiem – tzw. dolny zwieracz przełyku. Umożliwia to przejście pokarmu do żołądka. Potem mięsień szybko się kurczy – dzięki temu zapobiega wracaniu pokarmu i soku żołądkowego do przełyku.
Jeśli dolny zwieracz przełyku jest niewydolny lub kurczy się nieprawidłowo, to składniki soku żołądkowego mogą cofać się do przełyku wywołując refluks żołądkowo-przełykowy.
Rozwojowi choroby refluksowej przełyku sprzyjają:
- przepuklina przełyku
- zaburzenia opróżniania żołądka
- zaburzenia funkcjonowania dolnego zwieracza przełyku
- stosowanie niektórych leków, np. doustnych środków antykoncepcyjnych, środków przyjmowanych w chorobach serca, nadciśnieniu tętniczym
- występowanie niektórych chorób przewlekłych – cukrzycy, twardziny, zaburzeń hormonalnych
- otyłość
- nieprawidłowa dieta
- zaburzenia snu
- palenie papierosów
- nadużywanie alkoholu
- stres
- siedzący tryb życia
- intensywny wysiłek fizyczny.
Rodzaje choroby
Choroba refluksowa przełyku może mieć postać:
- nienadżerkową – bez zmian zapalnych w przełyku (występuje częściej)
- refluksowego zapalenia przełyku – z nadżerkami (uszkodzeniami) w błonie śluzowej przełyku.
Powikłania choroby refluksowej przełyku
Cofanie się treści pokarmowej nie jest obojętne dla organizmu. Wraz z treścią pokarmową do przełyku trafiają m.in. enzymy trawienne, które nie powinny się w nim znaleźć. Mogą one podrażniać przełyk. Nieleczona choroba refluksowa przełyku prowadzi do stanu zapalnego, a w konsekwencji może przyczynić się do:
- zwężenia przełyku uniemożliwiającego połykanie pokarmów
- przełyku Baretta, który polega na powstaniu nieprawidłowej tkanki (nabłonka) w przełyku – stan przedrakowy
- raka przełyku.
Diagnostyka i leczenie
Choroba refluksowa przełyku jest przewlekła i jej leczenie często trwa przez całe życie. Chorobę diagnozuje lekarz na podstawie wywiadu zdrowotnego i oceny typowych objawów. Lekarz może również zalecić pogłębioną diagnostykę i wykonanie specjalistycznych badań, np. gastroskopii. To badanie endoskopowe – giętki aparat jest wsuwany do gardła, potem do przełyku, żołądka i dwunastnicy. Pozwala na pobranie wycinków do dalszych badań.
W leczeniu choroby ważna jest zmiana stylu życia i przyjmowanie leków. Lekarz w określonych przypadkach może zalecić leczenie chirurgiczne.
Styl życia w chorobie
Masz stwierdzony refluks? Oprócz tradycyjnego leczenia powinieneś zmienić styl życia.
- Zadbaj o prawidłową masę ciała.
- Unieś wezgłowie łóżka w trakcie leżenia, snu. Nie leż „na płasko”.
- Staraj się unikać pozycji leżącej, schylania i wysiłku fizycznego bezpośrednio, a najlepiej do około 3 godzin po spożyciu posiłku.
- Jeśli odpoczywasz w pozycji leżącej, to staraj się leżeć na lewym boku. Pozycja na prawym boku sprzyja przemieszczaniu się treści żołądka do przełyku.
- Ostatni posiłek zjedz najpóźniej 3 godziny przed snem.
- Unikaj noszenia obcisłych ubrań.
- Unikaj spożywania alkoholu.
- Zaprzestań palenia papierosów.
- Wprowadź umiarkowaną, regularną aktywność fizyczną, np. spacery, jogging, pływanie rekreacyjne. Pamiętaj o unikaniu aktywności fizycznej wymagającej częstego schylania się.
Dieta w chorobie refluksowej przełyku
Objawy choroby często pojawiają się po posiłkach. Stosowanie odpowiedniej diety wspomaga terapię choroby:
- jedz 3-5 posiłków dziennie – w zależności od samopoczucia i występowania objawów, może być konieczna zmiana liczby posiłków
- zadbaj o regularność posiłków i nie pomijaj śniadań – nieregularne posiłki mogą zwiększyć ryzyko pojawienia się objawów
- staraj się jeść mniejsze porcje – większe posiłki mogą wywołać i wydłużyć czas trwania objawów
- posiłki jedz powoli, w spokojnej atmosferze – unikniesz połykania nadmiernej ilości powietrza i zmniejszysz ryzyko pojawienia się dolegliwości
- unikaj bardzo gorących posiłków i napoi – podrażniają przełyk
- nie popijaj w trakcie i bezpośrednio po posiłkach – zwiększa to objętość żołądka i podwyższa jego ciśnienie. Sprzyja to nasileniu objawów refluksu. Pij wodę między posiłkami.
Produkty refluksogenne
To produkty, które wywołują objawy i dolegliwości choroby refluksowej przełyku. Najczęściej zalicza się do nich:
- produkty i potrawy tłuste, smażone, kwaśne, pikantne
- sok pomarańczowy i grejpfrutowy
- pomidory i przetwory pomidorowe
- produkty cukiernicze i czekoladowe
- kawę
- napoje i produkty z dodatkiem mięty, takie jak miętowa guma do żucia
- napoje gazowane
- alkohol.
Pojawienie lub nasilenie się objawów mogą wywołać u Ciebie inne produkty. Jest to kwestia indywidualna.
Uwaga! Przy stwierdzonej chorobie refluksowej przełyku:
- dieta powinna być dobierana indywidulnie
- dieta nie wymaga eliminacji wszystkich wymienionych produktów – co u jednej osoby wywołuje objawy, u innej nie musi. Może obrany pomidor Tobie nie zaszkodzi i będziesz go tolerował?
- zapisuj, po których produktach występują lub nasilają się objawy choroby – skorzystaj z dzienniczka żywieniowego dostępnego na portalu Diety NFZ.
- wykluczenie jakichkolwiek produktów skonsultuj z dietetykiem i lekarzem.
Więcej o żywieniu w chorobie refluksowej przełyku dowiesz się z publikacji Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego Zalecenia żywieniowe w chorobie refluksowej przełyku.
